Unikalne dane z polskich jonogramów będą dostępne publicznie!

W zasobach materiałów naukowych latami zbieranych przez Centrum Badań Kosmicznych PAN znajduje się ogromny zbiór danych na temat badań Ziemi i kosmosu, wysokiej wartości związanych z nimi opracowań oraz wyników pomiarów z różnych unikalnych specjalistycznych aparatur. Warto zwrócić uwagę na fakt, że takie dane obejmują również rejestrację parametrów jonosfery (tj. warstwy atmosfery rozpoczynającej się na wysokości ok. 50 km nad Ziemią) prowadzoną z terenu Polski od 1957 roku do chwili obecnej.

Realizowany w CBK PAN projekt Polski Cyfrowej pod nazwą „openSPACE – repozytorium otwartych danych wysokiej wartości z obserwacji Ziemi i kosmosu” zakłada udostępnienie wyselekcjonowanych zasobów informacji, dotyczących badań m.in. przestrzeni międzyplanetarnej, wokółziemskiej i Ziemi, poprzez ich cyfryzację – w co należy włączyć oznaczenie i specjalistyczne czyszczenie danych, podniesienie ich jakości, opis wystandaryzowanymi metadanymi, a następnie w gotowej do przetwarzania formie udostępnienie ich nieodpłatnie w Internecie. To niezwykle istotne w samych założeniach projektu, dostęp do tak specjalistycznych i unikatowych zasobów nauki poprzez platformy internetowe daje wiele możliwości ich wykorzystania – i co ciekawe – w nieograniczonym czasie od momentu ich upublicznienia. Oprócz licznych publikacji naukowych, danych i wyników z pomiarów z dwóch polskich satelitów czy danych z Polskiej Aparatury Kosmicznej, warto wspomnieć również o tzw. jonogramach.

Jonogramy to wyniki pomiarów jonosfery, wykonywanych przez unikalną aparaturę – jonosondy. CBK PAN jest jednym z nielicznych konstruktorów jonosond na świecie. To specjalistyczne urządzenia do badań jonosfery, przy czym należy podkreślić, że zarejestrowane dzięki nim dane pozwalają na prowadzenie serwisu pogody kosmicznej w czasie rzeczywistym. Rodzi się zatem pytanie, dlaczego badania pogody kosmicznej i danych z nią związanych są właściwie istotne. Odpowiedzi należy szukać… na Ziemi – w zależności od uwarunkowań pogody kosmicznej może ona wywoływać na przykład utrudnienia w łączności radiowej albo w odbiornikach GPS, oraz szereg różnego rodzaju zakłóceń w urządzeniach elektrycznych. Dzięki badaniom przeprowadzonym przez jonosondy istnieje możliwość wyodrębnienia zaburzeń radiokomunikacji czy nawigacji satelitarnej nawet z kilkudniowym wyprzedzeniem. Jonosondy rejestrują zmiany w jonosferze, a te zmiany występują i są widoczne właśnie w postaci tzw. jonogramów.

CBK PAN posiada unikalny na skalę światową zbiór jonogramów z lat 1957-2019 z różnych lokalizacji z Polski, Spitzbergenu, Turcji oraz Grecji, w tym około dziewięćset tysięcy jonogramów z lat 1957-1984 w formie analogowej na kliszach oraz w postaci cyfrowej, niewystandaryzowanej. Na chwilę obecną rozpoczęto prace inwentaryzacyjne i archiwizacyjne jonogramów z lat 50. i 60. ubiegłego wieku. Kolejne etapy już są zaplanowane, pogoda – nie tylko kosmiczna – sprzyja!

Projekt „openSPACE – repozytorium otwartych danych wysokiej wartości z obserwacji Ziemi i kosmosu” jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020, w Osi Priorytetowej nr 2 „E-administracja i otwarty rząd”; Działaniu nr 2.3 „Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego”; Poddziałaniu nr 2.3.1 „Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki” (typ II projektu: cyfrowe udostępnienie zasobów nauki).